حضرت امام و خدمت گذاری
" با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص و بسوی جایگاه ابدی سفر می کنم...
و بدانند که با رفتن یک خدمتگزار در سد آهنین ملت خللی حاصل نخواهد شدکه خدمتگزاران بالا و والاتر در خدمتند. "
حضرت امام خمینی (ره) در دوران حیات ارزشمند خود ، طلایه دار عزت و بزرگواری ایران سرفراز بود ، وی سخنانی متأثر از کلام وحی، رسالت انبیاء و هدایت اوصیا داشت ، به گفتار خود عمل می کرد و مروج آئین پاک رسول خدا محمد مصطفی (ص) بود .
نفوذ عرفانی و معنوی این راد مرد صحنه های علم و تقوی همة جهانیان را به حیرت انداخت و مردم شریف ایران را به عزت و افتخار گرانقدری رساند .
او که الگوی جاودانِ حکومت بر قلب ها قلمداد می شد ، راز و رمز این توفیق و موفقیت حکومت ها را در خدمتگزاری و جذب قلوب مردم می داند و در سراسر حیات ارزشمندشان به خدمتگزاری این ملت شریف افتخار می کند و از دیگران می خواهد که نصیحت پدرانة اورا بپذیرند و از خدمت و خدمت رسانی به مردم دریغ ننمایند .
امام بزرگوارمان در بسیاری از موقعیت ها به مسئولین تذکر می دهند که کارهای خود را خوب انجام دهند و در خدمت مردم باشند و به مردم حالی کنند که حکومت اسلامی ، حکومتِ خدمت است حتی تا آنجا که اهمیت خدمتگزاری را درسیرة پاک رسول الـ.. (ص) متذکر می شوند :
" پیغمبر اکرم (ص) خدمتگزار مردم بود ، با آنکه مقامش آن بود ولی خدمتگزار بود ، خدمت می کرد ."
همچنین امام راحل فتح قلوب را بالاتر از فتح کشورها معرفی می نماید ، سخنان حکمت آمیز این مراد و مرشد بزرگ قرن در این باب چنین است :
" اگر بخواهید مملکت تان مال خودتان باشد و مال خود این ملت باشد ، باید این ملت را به همان گرمی که هست نگه داریم ... ارزش این ها زیاد است ، اما باید حفظ کنیم این ارزش ها را ، پیروزی مملکت ما برای همین ارزش ها ست ، این پیروزی قلوب بالاتر از پیروزی کشور است ... دائماً در نظرتان باشد که ما یک بندة خدائی هستیم ، که این مردم ما را به این محل رساندند و ما برای آنها باید خدمت بکنیم ." جایگاه خدمت و خدمتگزاری در نظام جمهوری اسلامی .
از زبان امام راحل (ره)
با نگاهی گذرا به سیرة انبیاء وامامان و خلف صالح آنان حضرت امام خمینی (ره) و دقت در رفتار این اسوه های حسنه ، به راحتی جایگاه رفیع خدمت و خدمتگزاری روشن خواهد شد.
پیامبر عظیم الشأن که رحمت و محبت نبوی، بنیاد و اساس رسالت او بود ،توجهی خاص برای خدمت به مردم داشت و خداوند بزرگ در معرفی چنین پیامبری پس از آنکه وی را " عزیزٌ علیه ما عنتم" معرفی می کند واژه "حریصٌ علیکم " 4 را نیز می آورد.
در کلام آسمانی فوق شدت علاقة پیامبر به هر گونه خیر، سعادت، پیشرفت و ترقی ، به جهت خوشبختی انسان است و رسیدن به زمینه های فوق از طریق خدمت به مردم و رعایت افراد جامعه امکان پذیرخواهد بود.
امام راحل با عنایت به هدایت های بزرگ ترین راهنمای عالم وجود به چنین راه مقدسی تأسی می کند و در فرازی ازگفتار های عالمانه اش می فرماید :
" من دعاگوی شما هستم و شما این احتمال را بدهید که اگر به من بگویند خدمتگزار بهتر از این است که بگویند رهبر ، رهبری مطرح نیست ، خدمتگزاری مطرح است ، اسلام مارا موظف کرده است که خدمت بکنیم ، خدمتگزاری مطرح است ."
امام بزرگوار درجائی دیگر به رهبر و شورای رهبری آینده توصیه هائی ارائه کرده اند :
" خود را وقف در خدمت به اسلام و جمهوری اسلامی و محرومان و مستضعفان بنمایند ."
در فراز دیگری از سخنان امام راحل (ره) آمده است :
" اگر چنین برنامه ای تحقق پیدا کند (حکومت ها به مردم خدمت کنند) محیط رعب از بین می رود و محیط دوستی پیش می آید و مبدل به محیط برادری می شود ، یک چنین محیطی که محیط برادری باشد ، ملت پشتیبان دولت است و اگر ملت پشتیبان یک دولتی شد ، دولت سقوط نمی کند ."
سخن گهر بار دیگری از رهبر بزرگ انقلاب چنین است :
" امروز شما با تعهد به اسلام و با تعهد به احکام اسلام و با تعهد به جمهوری اسلامی ، در خدمت بندگان خدا و مستضعفین باشید و بیشتر از همه، طبقات ضعیف را ملاحظه کنید و این یک عبادت بزرگ است برای شما ، و من امید وارم که شما به این عبادت موفق باشید ."
ومهم تر از سخن فوق:
"گمان نمی کنم عبادتی بالاتر از خدمت به محرومین وجود داشته باشد "
سخن معظمٌ له در ارزش خدمتگزاری چنین است :
" من نمی توانم برای خدمتگزاری ، جوانی که برای خدمتگزاری به اسلام شب تا صبح شب زنده داری می کند و در حال خطر واقع می شود ، مجاهده می کند ، ارزش برای این ما نمی توانیم حساب کنیم ... مگر غیر از خدا می تواند کسی به این اعمال پاداش دهد ."
" آنهائی که برای یک مستمند و یک مؤمن خدمت بکنند ، آن همه پیش خدا اجر دارند و شما که برای میلیون ها مستمند و میلیون ها مستضعف خدمت می کنید ، جز خدای تبارک و تعالی ، کسی نمی تواند احصا کند اجر شما را ."
و نیز در جهت وظیفه حکومت ها فرموده است :
" اسلام حکومت ها را موظف به خدمت کرده است ، ارتش در خدمت ملت باشد ، حکومت ها در خدمت مردم باشند . "
امام خمینی , رحمه الله علیه , که خوداسوه ایمان به خدا و خدمت به خلق بود, در دستورالعملی به فرزندشان , چنین می نگارند:
] پسرم !... آنچه گفتم بدان معنی نیست که خود رااز خدمت به جامعه کنار کشی و گوشه گیر و کل بر خلق الله باشی که این از صفات جاهلان متنسک است , یادرویشان دکان دار... پسرم !از زیر بار مسؤولیت انسانی که خدمت به حق در صورت خدمت به خلق است شانه خالی مکن که تاخت و تاز شیطان دراین میدان , کمتراز تاخت و تاز در بین مسؤولین و دست اندکاران نیست] .
محدوده خدمت
ممکن است این سئوال پیش بیاید که آیا خدمت , مطلقا,ارزش ذاتی دارد؟ در هر جا و به هرکس که خدمت بشود پسندیده و مورد ستایش است ؟ یا خدمت مسلمانان به یکدیگر, در جامعه اسلامی است که دارای ارزش و اهمیت است ؟
از نظراسلام , خدمت به مردم به تعبیر روایات[ ناس] , عملی است مطلوب و شایسته . پیامبراکرم[ ص] فرمود:
راس العقل بعدالدین انوددالی الناس واصطناع الخیرالی کل برو فاجر .
پس ازایمان به خداوند, سرآمد تمام اعمال عاقلانه , بشر دوستی و نیک به مردم است چه خوب و درستگار باشند و چه فاسق و گناهکار.
آنان که بسان خورشید بر نیک و بد می تابند و بخل وامساکی دراین جهت ندارند, بی شک خدمتگزار بشرند واز پاداش خداوند نیز بهره مند.
امام موسی بن جعفر( ع ) فرمود:
ان لله عبدا فی الارض یسعون فی حوائج الناس هم الامنون یومالقیامه
خدا را در زمین بندگانی است که در برآوردن نیازمندیهای مردم تلاش می کنند. ایشان , در قیامت درامنیت وامان قرار دارند.
این گونه روایات , خدمت را, مطلقا,ارزش دانسته و محدودیتی در آن قائل نشده است روایات فراوان دیگری نیز داریم که در آنها قید خدمت به مومن آورده شده که به برخی از آنهااشاره خواهیم کرد.از مجموع این دو گروه از روایات چنین به دست می آید که خدمت رسانی مساله ای است که دارای ارزش ذاتی و همانگونه که خدمت به مومن ازارزش والایی برخورداراست , خدمت به غیر مومن نیزارزش است .
کسی که مسؤولیتی بر دوش دارد, چه در بعد معنوی و چه در بعد مادی , و درازای کار, مزد دریافت می کند, خدمتگزار نیست گر چه نتیجه تلاش او در راسـتای خدمت به خلق قرار می گیرد. خدمتگزار, واژه ای است که با چگونگی عمل و نیت فرد ارتباط دارد.
البته اگر شخصی در انجام وظیفه اش کوتاهی نکرد و آن را به بهترین وجه انجام داد و علاوه , هم و غم خویش را در رفع نارسائیهای زندگی مردم قرار داد تابع یکسری مقررات خشک و دست و پاگیراداری نبود, نام خدمتگزار, بر او زیبنده و شایسته خواهد بود بنابراین , هر خدمتگزار مالا به جامعه خدمت می کند ولی هر خدمتی خدمتگزاری نیست .
معلمی که علاوه برانجام دقیق وظایف , برای رشد و شکوفایی شاگردان , دل می سوزاند,عالمی که علاوه بر تبیین احکام دین , درامور خیر و مسائل زندگی مردم پیشگام است و با مبارزات و فداکاریهایش ,از لذتهای زندگی چشم می پوشد, متمکنی که علاوه برانجان وظایف شرعی , بااموال و دارائیش بانی مراکز سودمند می گردد و به نیازمندان امداد می رساند و بالاخره آن رزمند بسیجی که از ناموس وارزشهای دینی , عاشقانه به دفاع بر می خیزد, همه ,از نمونه های بارز خدمتگزاری بیشمارند. بدینسان می یابیم که در مفهوم خدمتگزاری , گذشت , فداکاری ,ایثار, تحمل سختی و ناگواری و احساس هبستگی به همنوعان نهفته است .
انسان اجتماعی است و در جمع , استعداش شکوفا می گردد انسانها, همانند سنگهایی نیستنداز یکدیگر بی خبر و با هم بی ارتباط بلکه مانند حلقات یک زنجیره اند که حیات و قوامشان در گرو پیوستگی و وابستگی است . به همین جهت , در فرهنگ بشری , همواره , به این مساله توجه گردیده و به تعبیرهای گوناگون , جامعه انسانی به این سو فراخوانده شده است .اندیشه وران و مصلحان , با بیان و قلم , مردم را به تعاطف , تعاضد, همدلی و خدمت رسانی دعوت کرده و آن را از مقومات جامعه واجتماع برشمرده اند.ادیان الهی , که براساس ارزشهای فطری و واقعی استوارند, به این امر عنایت کرده و نقش اساسی را درایجاد و تقویت این روحیه داشته اند و پیامبران و آورندگان پیام الهی , در راس خدمتگزاران جوامع بشری بوده اند. در فرهنگ و معارف اسلامی , به این صفت و عمل شایسته سفارش فراوان شده است . دراین دین بزرگ ,ارزشمندترین مردم , سودمندترین آنان است :
خیرالناس انفعهم للناس
با توجه به وصعت و گستردگی معنای خدمتگزاری , می توان آن را به دو بخش عمده تقسیم کرد:
1- خدمتهای مادی .
-2 خدمتهای معنوی .
تاسیس مدارس و موسسات , مراکزامداد تلاشهایی از قبیل : امدادرسانی , ساختن مدرسه , دانشگاه , مسجد, پاک , ورزشگاه و...از مقوله خدمات مادی است .
خدماتی مانند: تعلیم ,ارشاد, پاسداری از عقیده واخلاق مردم , تبلیغ دینی , ستیز با متجاوزان , کوشش در راه استقلال و عزت و بالاخره فداکاری و فدا شدن در راه ایمان و عقیده از جمله خدمتهای معنوی شمرده می شوند.
اینک که مقصود مااز به کار بردن واژه خدمتگزاری , دراین مقاله , بیان شد ,اشارتی خواهیم داشت به ارزش واهمیت خدمتگزاری و برخی از جوله های آن .
اسلام و خدمتگزاری
اسلام , در برنامه ها و تعالیم , بر آن است که : جمع اندیشی و جمع زیستی سازگار و با هدف را در پیروان خویش ,ایجاد و تقویت کند به گونه ای که مردمان را[ عیال خدا] بیند. در جهان بینی اسلام ,از یک طرف , مساله خدمت به خلق , مقدمه قرب الهی و نوعی عبادت تلقی شده است واز دیگر سوی , به هر اندازه که انسان در بعد شناخت و معرفت حق تعالی رشد و تکامل پیدا کند, در خدمت به مردم , بیشتر عشق می ورزد زیرا شیفته حق , خدمت به خلق را جدای از بندگی خالق نمی بیند به همین جهت , در انسانهای متعای و فرزانه و آشنایان به جهان بینی اسلامی , حس نوعدوستی و خدمت به خلق و جامعه , بیشتر به چشم می خورد.
پیامبراکرم[ ص] سودمندی و خدمت به مردم را در کنارایمان به خداوند, معیار و ملاک ارزشمندی انسان دانسته و می فرماید:
خصلتان لیس فوقهما من البر شی ء:الایمان بالله والنفع لعباداتالله ... .
ایمان به خدا و نفع رساندن به بندگان او, دو خصلت نیک است که برتر از آن چیزی نیست .
ازاین بیان استفاده می شود که اگر عشق و سوز به مردم , که نمودار محبت به پروردگاراست , بر روح آدمی حاکم گردد و باایمان واعتقاد به خداونددرآمیزد,انسانی خدمتگزار و پرتلاش می سازد که هیچ گاه از خدمت به دیگران غفلت نمی ورزد که بفرموده رسول خدا[ ص] سلمانی غیر از خدمت به برادران مسلم واهتمام در رفع مشکلات آنان نیست :
من اصبح ولم یهتم بامورالمسلمین فلیس بمسلم
در برخی از روایات , خدمتگزاری یک از ویژگیها و مشخصه های اصلی مومنان دانسته شده است: یکی از راویان می گوید:ازامام صادق[ ع] شنیدم که فرمود:
المومنون خدم بعضهم لبعض . قلت : و کیف یکون خدما بعضهم لبعض ؟قال : یفید بعضهم یعضا 5 .
مومنان خدمتگزار یکدیگرند. گفتم چگونه ؟ فرمود: به یکدیگر فایده و سود می رسانند.
اینها و صدها نمونه دیگراز تعالیم دینی دراین زمینه , نشاندهنده پیوندی تنگانگ بین ایمان و خدمتگزاری است .
آنان که خود را مومن می پندارند و به پندار خود, برای قرب به خدا, عزلت می گزینند واز مسوولیتهای اجتماعی روی بر می تابانند, با روح تعالیم اسلام بیگانه و در پیشگاه حق , عذری نخواهند داشت .
